Hãy cùng Thuần Chay tìm hiểu về phân độ thiếu máu theo tiêu chuẩn của WHO, các mức độ thiếu máu, triệu chứng lâm sàng và tiền sử gia đình, nguyên nhân gây bệnh và những nhóm người dễ bị thiếu máu ngay tại bài viết này!
Thiếu máu là một trong những vấn đề sức khỏe quan trọng và phổ biến trên toàn thế giới. Theo tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 1,62 tỷ người trên thế giới hiện đang bị thiếu máu. Trong đó, có khoảng 293 triệu phụ nữ đang mang thai hoặc sau sinh bị thiếu máu. Thiếu máu không chỉ gây ảnh hưởng đến sức khỏe của cá nhân mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế và xã hội của một quốc gia.
Phân độ thiếu máu theo mức độ Hemoglobin
Theo WHO, thiếu máu là tình trạng bệnh lý khi lượng hồng cầu hoặc hemoglobin (Hb) trong máu thấp hơn mức bình thường, không thể cung cấp đủ oxy cho các mô. Để phân loại mức độ thiếu máu, WHO dựa trên nồng độ Hb trong máu. Dưới đây là bảng phân độ thiếu máu theo mức độ Hb:
Thiếu máu nhẹ
- Nồng độ Hb (g/dL): Nam: 12,0 - 12,9
Nữ: 11,0 - 11,9
Thiếu máu vừa
- Nồng độ Hb (g/dL): Nam: 8,0 - 11,9
Nữ: 7,0 - 10,9
Thiếu máu nặng
- Nồng độ Hb (g/dL): Nam: < 8,0
Nữ: < 7,0
Như vậy, nếu nồng độ Hb của bạn nằm trong khoảng từ 12,0 - 12,9 g/dL (đối với nam giới) hoặc 11,0 - 11,9 g/dL (đối với nữ giới), bạn sẽ được coi là bị thiếu máu nhẹ. Nếu nồng độ Hb của bạn thấp hơn, bạn có thể bị thiếu máu vừa hoặc nặng tùy thuộc vào mức độ giảm.
Phân độ thiếu máu theo triệu chứng lâm sàng và tiền sử gia đình
Thiếu máu có thể được phân loại thành ba nhóm dựa trên triệu chứng lâm sàng và tiền sử gia đình:
Thiếu máu cấp tính
Nhóm thiếu máu cấp tính bao gồm các trường hợp khởi phát đột ngột, thường do mất máu cấp hoặc rối loạn hấp thu sắt. Triệu chứng lâm sàng của thiếu máu cấp tính bao gồm: mệt mỏi, chóng mặt, khó thở, da xanh niêm mạc nhợt, nhịp tim nhanh và huyết áp thấp. Thường thì không có tiền sử gia đình cho những trường hợp này.
Thiếu máu mạn tính
Nhóm thiếu máu mạn tính bao gồm các trường hợp khởi phát từ từ, thường do thiếu hụt sắt trong chế độ ăn, mất máu mạn tính hoặc rối loạn hấp thu sắt. Triệu chứng lâm sàng của thiếu máu mạn tính bao gồm: mệt mỏi, chóng mặt, khó thở, kém tập trung, giảm trí nhớ, da xanh niêm mạc nhợt, móng tay dễ gãy, tóc khô xơ và kinh nguyệt không đều ở nữ giới. Có thể có tiền sử gia đình cho những trường hợp này, tức là có người thân trong gia đình cũng bị thiếu máu.
Thiếu máu di truyền
Nhóm thiếu máu di truyền bao gồm các trường hợp có thể khởi phát từ lúc mới sinh hoặc sau đó. Triệu chứng lâm sàng của thiếu máu di truyền bao gồm: da xanh nhợt, mệt mỏi, chậm phát triển thể chất và trí tuệ, gan lách to. Có thể có tiền sử gia đình cho những trường hợp này, tức là có người thân trong gia đình cũng bị thiếu máu di truyền.
Phân độ thiếu máu theo nguyên nhân gây bệnh
Thiếu máu có thể do nhiều nguyên nhân gây ra, tùy thuộc vào mức độ và thời gian bị thiếu máu. Dưới đây là bảng phân độ thiếu máu theo nguyên nhân:
- Thiếu máu do thiếu sắt: Thiếu hụt sắt trong chế độ ăn, mất máu cấp hoặc mạn tính, rối loạn hấp thu sắt
- Thiếu máu do thiếu vitamin B12 và axit folic: Thiếu hụt vitamin B12 và axit folic trong chế độ ăn, rối loạn hấp thu vitamin B12 và axit folic
- Thiếu máu do bệnh lý tạo máu: Các bệnh lý như ung thư, bệnh thalassemia, bệnh giảm tiểu cầu, bệnh suy giảm tủy xương
- Thiếu máu do mất máu: Mất máu cấp hoặc mạn tính, chẳng hạn như do tai nạn, chấn thương hoặc kinh nguyệt dài ngày ở phụ nữ
- Thiếu máu do rối loạn hình thành hồng cầu: Rối loạn hình thành hồng cầu do các bệnh lý như bệnh thalassemia, bệnh tăng sinh tủy xương, bệnh giảm tiểu cầu
Phân độ thiếu máu theo nhóm tuổi hoặc giới tính
Thiếu máu có thể ảnh hưởng đến mọi người, nhưng có một số nhóm người dễ bị thiếu máu hơn. Dưới đây là bảng phân độ thiếu máu theo nhóm tuổi hoặc giới tính:
- Trẻ em: Trẻ em dưới 5 tuổi có nguy cơ cao bị thiếu máu do chế độ ăn thiếu sắt và axit folic
- Phụ nữ mang thai: Phụ nữ mang thai có nguy cơ bị thiếu máu do nhu cầu sắt tăng lên trong thai kỳ
- Phụ nữ sau sinh: Phụ nữ sau sinh có nguy cơ bị thiếu máu do mất máu trong quá trình sinh nở
- Người già: Người già có nguy cơ bị thiếu máu do chế độ ăn kém và khả năng hấp thu dinh dưỡng giảm
- Phụ nữ trong thời kỳ mãn kinh: Phụ nữ trong thời kỳ mãn kinh có nguy cơ bị thiếu máu do giảm sản xuất estrogen
- Nam giới: Nam giới có nguy cơ bị thiếu máu do mất máu trong tai nạn hoặc các hoạt động thể thao mạo hiểm
Phân độ thiếu máu theo đáp ứng với điều trị
Đối với những người bị thiếu máu, việc điều trị sẽ phụ thuộc vào mức độ và nguyên nhân gây bệnh. Dưới đây là bảng phân độ thiếu máu theo đáp ứng với điều trị:
- Thiếu máu do thiếu sắt: Tăng cường sử dụng thực phẩm giàu sắt hoặc uống thuốc bổ sung sắt
- Thiếu máu do thiếu vitamin B12 và axit folic: Uống thuốc bổ sung vitamin B12 và axit folic
- Thiếu máu do bệnh lý tạo máu: Điều trị bệnh lý gây ra thiếu máu
- Thiếu máu do mất máu: Kiểm soát và điều trị nguyên nhân gây mất máu
- Thiếu máu do rối loạn hình thành hồng cầu: Điều trị bệnh lý gây ra rối loạn hình thành hồng cầu
Phân độ thiếu máu sau phẫu thuật hoặc sau điều trị ung thư
Một số trường hợp đặc biệt có thể khiến cho tình trạng thiếu máu trở nên nguy hiểm hơn, chẳng hạn như sau phẫu thuật hoặc sau điều trị ung thư. Dưới đây là bảng phân độ thiếu máu trong những trường hợp này:
- Thiếu máu sau phẫu thuật: Sau phẫu thuật, cơ thể có thể mất nhiều máu và gây ra tình trạng thiếu máu nặng
- Thiếu máu sau điều trị ung thư: Các liệu pháp điều trị ung thư như hóa trị, xạ trị có thể gây ra tình trạng thiếu máu nặng
Phân độ thiếu máu trên bệnh nhân đa chấn thương
Bệnh nhân đa chấn thương có nguy cơ cao bị thiếu máu do mất máu nhiều trong tai nạn hoặc các tình huống khẩn cấp. Dưới đây là bảng phân độ thiếu máu trên bệnh nhân đa chấn thương:
- Thiếu máu do mất máu trong tai nạn: Tai nạn giao thông, tai nạn lao động, tai nạn thể thao có thể gây ra mất máu nhiều và dẫn đến tình trạng thiếu máu nặng
- Thiếu máu do mất máu trong các tình huống khẩn cấp: Các tình huống khẩn cấp như tai nạn, thảm họa tự nhiên, chiến tranh có thể gây ra mất máu nhiều và dẫn đến tình trạng thiếu máu nặng
Phân độ thiếu máu trên phụ nữ mang thai
Phụ nữ mang thai có nguy cơ bị thiếu máu do nhu cầu sắt tăng lên trong thai kỳ. Dưới đây là bảng phân độ thiếu máu trên phụ nữ mang thai:
- Thiếu máu do thiếu sắt trong thai kỳ: Trong thai kỳ, nhu cầu sắt của cơ thể tăng lên và có thể gây ra tình trạng thiếu máu nặng
- Thiếu máu do mất máu trong quá trình sinh nở: Quá trình sinh nở có thể gây ra mất máu nhiều và dẫn đến tình trạng thiếu máu nặng
Phân độ thiếu máu trên bệnh nhân tiểu đường
Bệnh nhân tiểu đường có nguy cơ bị thiếu máu do các tác động của bệnh lý và điều trị. Dưới đây là bảng phân độ thiếu máu trên bệnh nhân tiểu đường:
- Thiếu máu do rối loạn hấp thu sắt: Bệnh nhân tiểu đường có nguy cơ bị rối loạn hấp thu sắt và dẫn đến thiếu máu
- Thiếu máu do mất máu trong quá trình điều trị: Các liệu pháp điều trị tiểu đường như tiêm insulin, đo đường huyết có thể gây ra mất máu và dẫn đến tình trạng thiếu máu nặng
- Thiếu máu do rối loạn hình thành hồng cầu: Rối loạn hình thành hồng cầu do bệnh lý tiểu đường có thể gây ra tình trạng thiếu máu nặng
Kết luận
Thiếu máu là một tình trạng phổ biến và có thể ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Việc phân độ thiếu máu theo các nhóm tuổi, giới tính, nguyên nhân gây bệnh và đáp ứng với điều trị sẽ giúp cho việc chẩn đoán và điều trị hiệu quả hơn. Ngoài ra, những trường hợp đặc biệt như sau phẫu thuật, sau điều trị ung thư, trên bệnh nhân đa chấn thương, phụ nữ mang thai và bệnh nhân tiểu đường cũng cần được quan tâm và điều trị kịp thời để ngăn ngừa tình trạng thiếu máu nặng.